Nizak nivo organizovanosti i obučenosti građana Apatina za brze i efikasne vatrogasne intervencije, nedovoljna protivpožarna preventiva, nedostatak savremenih vatrogasnih rekvizita, kao i pokrivanje građevinskih objekata materijalima izuzetno osetljivim na termičke uticaje (trska, slama i šindra), stvorili su preduslove da i najbezazleniji požar, pod određenim meteorološkim uslovima (npr. jak vetar) dobije dimenzije katastrofe.
U cilju unapređenja protivpožarne preventive, kraljevsko Namesničko veće, 1763. godine, insistira kod opštinskih uprava da nabave određenu vatrogasnu opremu, koja bi se nalazila na predviđenoj lokaciji u naselju, uz odgovarajuću brigu o njoj. Naređuje se, takođe, da se povremeno vrše kontrole nabavljene opreme, i ukoliko se konstatuje da je oštećena i van funkcije, neophodno je nabaviti novu. Ova naredba se odnosila na sva naseljena mesta na teritoriji tadašnje države, tako da se može pretpostaviti da je i apatinska opština postupila u skladu sa datim instrukcijama.
Namesničko veće dolazi do konstatacije, da je potrebna izrada jednog unificiranog vatrogasnog programa za celo područje svoje nadležnosti i u skladu sa tim, 22. decembra 1769. godine, izdaje novo naređenje. Ukazuje se i na prednost zidanih kuća i napuštanje zemuničkih stambenih objekata, kao i na potrebu vatrogasne obuke građana. Istovremeno se sugeriše i sađenje raznovrsnog drveća po ulicama i oko stambenih objekata, kao jedan od vidova preventive protiv širenja požara.
Na skupštini Bačkobodroške županije, održanoj u Baji, 18. decembra 1774. godine, usvojen je Pravilnik o organizaciji vatrogasne službe. Na osnovu njega, predviđeno je da sva veća naseljena mesta, u koja se po ovoj kategorizaciji ubraja i Apatin, moraju posedovati određenu vrstu i količinu vatrogasnih rekvizita: bure sa slavinom, dvoje većih i dvoje manjih lestava, dvanaest kratkih motki i jednu dužu sa kukom, dvanaest kanti, četiri čabra i tri lampe. Takođe se naglašava, da se mora obezbediti dovoljna količina vode, koja bi se nalazila na određenim punktovima u naselju, a za vatrogasnu intervenciju je, pored stražara, potrebno obezbediti najmanje 80 stručno osposobljenih ljudi.
Protivpožarna preventiva je obuhvatala i pitanje građevinskog materijala korišćenog za zidanje dimnjaka u stambenim objektima. Umesto dotadašnjih odžaka, zidanih od čerpića (pod uticajem većih temperatura pokazao se kao nepouzdan materijal), naređuje se obavezna upotreba pečenih cigala pri njihovoj gradnji. U slučajevima nepridržavanja ovih propisa, predviđena je i kazna, koja u konkretnom slučaju iznosi 12 batina.
Na osnovu izveštaja Namesničkom veću, upućenom od strane podžupana Bačkobodroške županije, može se konstatovati da su, do 1777. godine, sva naseljena mesta, uključujući i Apatin, postupila po naređenju i obezbedila predviđenu vrstu i količinu vatrogasnih rekvizita. Podžupan je propisao i kaznene mere protiv osoba za koje je konstatovano da su pušili na ulici, u štali i guvnu, kao i da su psovali. Kazna je u ovom slučaju bila novčana (praktikovane su i fizičke kazne) i iznosila 25 denara, a finansijska sredstva obezbeđena na ovaj način uplaćivana su u vatrogasni fond.
Zahvaljujući usvojenim propisima koji preciznije tretiraju pitanje vatrogastva, naseljenim mestima je nametnuta obaveza posedovanja odgovarajuće vatrogasne opreme. Tako su posredstvom županijskih vlasti, angažovani mnogi zanatski majstori na izradi ili nabavci potrebnih vatrogasnih sredstava. Čuveni apatinski tesarski majstor i graditelj, Johan Gemaher (između ostalog izgradio je u periodu 1795-1798. godina, apatinsku crkvu Uspenja Marijinog) za potrebe naselja sa područja Bačkobodroške županije, izradio je i nabavio veliku količinu propisane vatrogasne opreme i o tome, 02. novembra 1777.godine, podneo izveštaj. Spektar ovih protivpožarnih rekvizita bio je veoma širok i između ostalog uključivao je: okovana kola za vodu, posude od 10 akova (1 akov-54,3 litre), lestve od 5 orgija (1 dužna orgija-1,896 m), motke sa kukom, ručne pumpe-svringe, šavolje sa gvozdenim obručima, gvozdene lopate i sekire. Na osnovu obavljenog posla, majstor Gemaher, potraživao je od županijskih vlasti sumu u visini 3.452 forinte.
Takođe, država je sa svoje strane preduzimala određene aktivnosti sa ciljem podizanja nivoa vatrogasne opremljenosti određenih naselja. Uvidom u akta, od 13. novembra 1778. godine, vidi se da je bečka Dvorska komora izdvojila sumu od 1.266 forinti za nabavku vatrogasnih sprava. U pitanju su pet vatrogasnih šmrkova, od kojih je jedan bio namenjen apatinskoj opštini.
U kontekstu opštih reformi, iniciranih i sprovođenih od strane cara Josifa II (1780-1790), pristupilo se i unapređenju protivpožarne preventive i vatrogastva. U skladu sa ovim, naselje Apatin, kao i sve opštinske uprave su dobile štampane Pravilnike o sprovođenju protivpožarnih i vatrogasnih mera, podeljenih u tri glave.
Prva glava Pravilnika tretira pitanje preventivih mera, neophodnih za sprečavanje eventualnih požara. Insistira se na formiranju požarnih komisija po naseljenim mestima, a date su i detaljne instrukcije o vrsti građevinskog materijala koji se sme koristiti prilikom gradnje. Umesto trske i slame, za pokrivanje krovnih konstrukcija mora se koristiti crep. U prostorijama u kojima se loži zabranjeno je postavljanje patosa od dasaka. Vlasnici kuća su, takođe, obavezni da nabave lampe sa zaštitnim staklenim cilindrom. Kao i do tada, strogo se zabranjuje pušenje na ulici, u štalama, ambarima i šupama, kao i svaka vrsta pucnjave i vatrometa.
Druga glava Pravilnika se odnosi na blagovremeno otkrivanje požara. Formirane straže su dužne da patroliraju naseljem i danju i noću. Ukoliko primete požar moraju da odmah intervenišu, a meštane upozoravaju vikanjem. Ako se požar dogodi u toku noći, obaveštava se i udaranjem na vrata i prozore stambenih objekata. U slučaju da opština nije u mogućnosti da obezbedi noćne i plaćene stražare, ova odgovorna dužnost će se poveriti savesnim meštanima.
U trećoj glavi data su uputstva o postupku prilikom lokalizovanja i gašenja požara. Prilikom lokalizovanja vatre, ukoliko postoji opravdana potreba, preporučuje se i rušenje okolnih stambenih objekata, s tim da njihovi vlasnici imaju pravo na novčanu naknadu kao i ostali pogorelci. Odžačari su dužni da pre svih stupe u akciju, a vlasnici konja moraju da ih odmah ustupe. Osobama koje su prve donele vodu sledila je novčana nagrada od 2 forinte.
Autor-Tomislav Šimunović
