MILAN UZELAC ZAMENIK NAČELNIKA OPŠTINE UDBINA-SKORO DA NEMAMO NEZAPOSLENIH LICA

APATIN EKONOMIJA SVET VESTI VOJVODINA

„Gledajući opštine u kojima su Srbi prije rata bili većina, mi danas slobodno možemo istaći da smo, prije svega, po broju zaposlenih, ali i aktivnim učešćem u vlasti, u ogromnoj prednosti u odnosu na njih. Naravno, nije to ono vrijeme kada je ovdje bilo zaposleno 1200 ljudi, ali ne treba zaboraviti da je Udbina tada imala 4300 Srba, 300 Hrvata i nekoliko desetina ostalih. Danas, kad nas je realno ovdje nastanjeno oko 1200 ljudi, brojka od 430 zaposlenih je ogromna, a vrijedno je istaći da na birou za zapošljavanje broj onih koji traže posao je vrlo mali i ne prelazi cifru od 50–ak lica koja bi, gotovo sam siguran, uz malo dobre volje, vrlo lako mogla doći do svog radnog mjesta“, ne bez ponosa sumira rezultate rada dosadašnjih opštinskih vlasti Milan Uzelac, svjestan da je danas u srpskim krajevima najteže doći do posla, a samim tim i ostati i opstati na ovim opustošenim ličkim prostorima.
uzelac-2
Međutim, nije bilo lako ostvariti ovakav uspjeh. Malo je ko mogao i da sanja da će nakon formiranja opštine Udbina 1997. godine, kada na njenom prostoru gotovo da nije bilo srpskog življa, pogotovo nakon činjenice da je HDZ u prvom skupštinskom sazivu imao svog načelnika i svih 11 vijećnika, danas, nakon 20 godina, broj Hrvata i Srba biti podjednak, oko šest stotina, i da će se nekada razvijena privreda podići iz pepela.

BORBA ZA POVRATAK I VLAST

Vraćajući se na ove prostore Srbi su imali dva cilja, da povratak bude što masovniji i da samim tim mogu da formiraju opštinsku vlast.

„Sve je zapravo krenulo našim ubrzanim povratkom 1998-1999. godine i to uglavnom u seoske sredine. Do izbora 2001. godine, Srbi nisu postali većinska populacija u opštini, ali zahvaljjući rascjepu između hrvatskih stranaka, osvojili su opštinsku vlast 2001. godine i dobili svog načelnika. Tada je Stanko Momčilović postao načelnik opštine, a pobjedila je Srpska narodna stranka. Time je omogućen lakši povratak onima koji su tada odlučili da dođu i sam povratak imao je tendenciju rasta sve do kraja 2003. godine. Upravo, zahvaljujući tome, na izborima 2005. godine, neposredno kada je gotovo cjelokupno članstvo Srpske narodne stranke, kolektivno prešlo u SSDS, ponovo smo osvojili vlast u narednom mandatu i to je trajalo do 2009. godine. Prije ovih drugih izbora, kada sam se i sam vratio, posla je bilo mnogo. Radilo se i po 10-12 sati, ali kao što sam rekao na početku razgovora, uz sve teškoće koje smo imali, uspjesi nisu izostali“, priča nam ovaj mladi ambiciozni čovjek koji je prihvatio poziv tadašnjeg načelnika Momčilovića i vratio se u rodno mjesto.

Mada je po posljednjem popisu iz 2011. godine Srba bilo 51 procenat, a Hrvata 47 posto, Uzelac smatra da to stanje ne odgovara sadašnjim prilikama

„Realno smatram da to nije pravo stanje. Nas i Hrvata ima podjednako oko 600, dok je 30-40 lica drugih nacionalnosti. Većina Srba živi u selima i uglavnom su to, nažalost, staračka domaćinstva. Hrvati su stacionirani u samoj Udbini i ima ih tu mnogo više od nas. Oni su naseljeni i iz drugih krajeva Hrvatske, ali većinom iz Bosne. Uglavnom iz okoline Bihaća, Banja Luke, a najviše iz Travnika i Kaknja. Bilo ih je na početku veći broj, ali i oni polako odlaze, najčešće u zemlje Evropske unije. Naš problem je biološki. Staračka domaćinstva lagano izumiru, mladih ima malo. Možda je najbolji pokazatelj tome da od 90 učenika koliko ih ima u osnovnoj školi na Udbini, samo su 10-ak djeca srpske nacionalnosti“, iznosi Uzelac, najnovije brojčane pokazatelje.
uzelac-3
PRINCIPIJELNA KOALICIJA

Na izborima 2009. godine, SDSS je izgubila vlast na Udbini i naredne četiri godine ponovo je na vlasti bila HDZ.

„Smatrajući da teško možemo da ostvarimo vlast i u narednom periodu, ušli smo u koalciju sa HDZ i ostvarili zajedničku pobjedu. Slično smo uradili i na proljećnim izborima ove godine. Postigli smo jedan džentlmenski dogovor da idemo na istoj listi za načelnika i zamjenika načelnika opštine u koaliciji sa njima, a za opštinsko vijeće je išao svako posebno. Dogovoreno je da njihov kandidat bude načelnik opštine, a da mi, osim zamjenika načelnika, dobijemo mjesto predsjednika vijeća, a oni njegovog zamjenika. Na izbore je izašlo 900 ljudi, SDSS je imao 390 glasova ili 41 posto, HDZ 290 glasova, dok su njihovi nezavisni i krajnje desničarski kandidati dobili 150 glasova. Ispostavilo se da je ova naša procjena bila dobra, jer sami ne bismo mogli doći na vlast. Ovo je bila jedna od najubjedljivijih pobjeda u ovom dijelu Like. Načelnik opštine postao je Josip Seuček (31), inženjer drvne industrije rodom iz Zagreba, normalan i neopterećen čovjek koji je ranije radio u pilani i predstavlja umjerenu struju HDZ-a. Kad su završeni izbori ispoštovali smo dogovoreno. Naših pet glasova u vijeću i njihova četiri bili su dovoljni da izglasamo da predsjednik opštinskog vijeća bude Slobodan Bjelobaba, predstavnik SDSS-a, a njegov zamjenik je kandidat HDZ-a. Dogovorno funkcionišemo, ne dotičemo se tema tipa Blajburga, Jasenovca, takav je i bio dogovor, a sve snage smo usmjerili na poboljšanju razvoja lokalne samouprave što je i jednima i drugima prioritet“, zaključuje Uzelac priču o izborima, strankama i otvara novo poglavlje, razvoj Udbine, prije svega, kroz privredne aktivnosti.
uzelac-4
DRVOPRERAĐIVAČI VODEĆI PRIVREDNICI

„Prije ovog nesretnog rata, Udbina je imala 1200 zaposlenih radnika, a to su brojke o kojima možemo samo sanjati. Važno je reći da su gotovo svi proizvodni pogoni koji su radili prije rata i sada u funkciji. To je nezamislivo u našoj regiji, jer u ostalim susjednim srpskim mjestima Gračacu, Srbu, Donjem Lapcu, Korenici, faktički nema prozvodnih radnih mjesta, niti fabričkih dimnjaka. Sada pilana, umjesto ranijih 200, broji između 65 -70 zaposlenih. Vlasnici pilane su Riječani, a njihova firma „Cedar“ je najveći izvoznik bukovine u Hrvatskoj. Poluproizvodi koji se ovdje pretvaraju iz sirovog drveta, sto posto se izvoze u inostranstvo. Pored ove pilane, nalazi se još jedna manja koja zapošljava desetak ljudi. U obe pilane ravnomjerno su raspoređeni Hrvati i Srbi i ne gleda se ko je koje nacionalnosti, već je bitno kakav je ko radnik“, sa dosta optimizma iznosi ove podatke Uzelac, posebno naglašavajući da je prosječna plata u ovoj većoj pilani između 600-700 evra za običnog radnika, dok za stručna lica ta brojka prelazi i hiljadu evra.

Kad je u pitanju prerada drveta jedna firma ipak odskače od ostalih.

„Radi se o preduzeću „ Moderator“ koja od 2012. godine, proizvodi i prodaje pelet. Godišnja proizvodnja je 40 hiljada tona i kompletan asortiman se plasira na tržište Hrvatske, Italije, Austrije i Slovenije. U sezoni, kada je ovaj proizvod najviše tražen, ispred kapija stoji 40-50 šlepera čekajući na utovar. Firma zapošljava 40 ljudi, a osim peleta, ova firma sekundarno proizvodi i električnu energiju i u dogovoru sa Elektroprivredom ona se direktno distribuira u elektroenergetski sistem, pa nema gubitaka toplotne energije. Naravno, ovdje su i plate najviše“, konstatuje zamjenik načelnika Opštine Udbina i da kada je drvni kompleks u pitanju, nikako ne treba iz vida ispustiti Šumariju gdje nekoliko desetina radnika prima pristojne plate za uslove ove lokalne samuprave.

FARME I EKOLOŠKA PROIZVODNjA

„Na području opštine imamo veliki broj poljoprivrednih farmi, od kojih pet, šest, imaju i do desetak zaposlenih radnika. Mi smo ustupili i opštinsku zemlju kako bismo doprinjeli razvoju stočarstva i poljoprivrede koje je uvijek u ovim krajevima imalo prođu. I danas rijetko koji povratnik, pa bio on i starije dobi, nema, kako mi Ličani volimo reći, svoje „blago“. Bilo da su u pitanju krave ili ovce, a mnogi od njih imaju i jedno i drugo u manjem broju, naravno. Mnogi od njih su iskoristili i poticaje koji su finansirani iz republičkih izvora. To se ovdje zove OPG (Obiteljsko poljoprivredno gospodarstvo) i nije ga komplikovano osnovati. Skupiš dokumentaciju, odeš u agenciju, prijaviš da uzgajaš određen broj stoke ili obrađuješ tačno određenu površinu zemlje. Postoje zakonski minimumi i naši ljudi su to vrlo lijepo iskoristili. Želio bih da napomenem da se radi o dosta velikim ciframa za naše uslove, a kuriozitet je da imamo 56 registrovanih ekoloških proizvođača. Zna se koliko se u posljednje vrijeme forsira ta ekološka priča, a ono što je za naše ljude dobro je to da su i poticaji veći ako se baviš na primjer, proizvodnjom zdrave hrane“ razjašnjava nam Uzelac, neke pojmove sa kojima se prvi put srećemo. Jedan od investitora je spreman da uloži u izgradnju silosa na Krbavskom polju. To bi bio veliki poticaj za one ljude koje bi se opredjelili da se bave poljoprivrednom proizvodnjom. Imali bi gdje osušiti i uskladištiti svoje proizvode i ne bi ih morali odmah prodavati, već sačekati neku bolju cijenu.

„Prvi put se susrećemo i sa tim da se u Lici proizvodi duvan. Sirovine se dovoze iz drugih krajeva Hrvatske i Bosne i Hercegovine, a preduzeće „ Duvanka“ zapošljava desetak radnika sa relativno dobrim primanjima“, navodi Uzelac.

Doda li se tome da većina zaposlenih radnika u privredi, ali i društvenim djelatnostima, prije svih Srbi koji žive na selima, isto kao i prije ratnih događanja, po dolasku sa posla obrađuju svoje okućnice, imaju poneko grlo stoke, svinje, kokoške, pa kada se to sve sabere prihodi su realno mnogo veći od onih radnika koji žive u urbanim dijelovima opštine.

TURIZAM JE ZA SADA NEISKORIŠĆEN POTENCIJAL

I tu se ne završavaju svi potencijali ove male relativno razvijene opštine. Turizam je jedna od njih , nažalost ne pretjerano uspješan za sada, ali postoje svi uslovi da se i tu postignu odeđeni pozitivni pomaci.DRVOPRERAĐIVAČI VODEĆI PRIVREDNICI

„Prije ovog nesretnog rata, Udbina je imala 1200 zaposlenih radnika, a to su brojke o kojima možemo samo sanjati. Važno je reći da su gotovo svi proizvodni pogoni koji su radili prije rata i sada u funkciji. To je nezamislivo u našoj regiji, jer u ostalim susjednim srpskim mjestima Gračacu, Srbu, Donjem Lapcu, Korenici, faktički nema prozvodnih radnih mjesta, niti fabričkih dimnjaka. Sada pilana, umjesto ranijih 200, broji između 65 -70 zaposlenih. Vlasnici pilane su Riječani, a njihova firma „Cedar“ je najveći izvoznik bukovine u Hrvatskoj. Poluproizvodi koji se ovdje pretvaraju iz sirovog drveta, sto posto se izvoze u inostranstvo. Pored ove pilane, nalazi se još jedna manja koja zapošljava desetak ljudi. U obe pilane ravnomjerno su raspoređeni Hrvati i Srbi i ne gleda se ko je koje nacionalnosti, već je bitno kakav je ko radnik“, sa dosta optimizma iznosi ove podatke Uzelac, posebno naglašavajući da je prosječna plata u ovoj većoj pilani između 600-700 evra za običnog radnika, dok za stručna lica ta brojka prelazi i hiljadu evra.

Kad je u pitanju prerada drveta jedna firma ipak odskače od ostalih.

„Radi se o preduzeću „ Moderator“ koja od 2012. godine, proizvodi i prodaje pelet. Godišnja proizvodnja je 40 hiljada tona i kompletan asortiman se plasira na tržište Hrvatske, Italije, Austrije i Slovenije. U sezoni, kada je ovaj proizvod najviše tražen, ispred kapija stoji 40-50 šlepera čekajući na utovar. Firma zapošljava 40 ljudi, a osim peleta, ova firma sekundarno proizvodi i električnu energiju i u dogovoru sa Elektroprivredom ona se direktno distribuira u elektroenergetski sistem, pa nema gubitaka toplotne energije. Naravno, ovdje su i plate najviše“, konstatuje zamjenik načelnika Opštine Udbina i da kada je drvni kompleks u pitanju, nikako ne treba iz vida ispustiti Šumariju gdje nekoliko desetina radnika prima pristojne plate za uslove ove lokalne samuprave.

FARME I EKOLOŠKA PROIZVODNjA

„Na području opštine imamo veliki broj poljoprivrednih farmi, od kojih pet, šest, imaju i do desetak zaposlenih radnika. Mi smo ustupili i opštinsku zemlju kako bismo doprinjeli razvoju stočarstva i poljoprivrede koje je uvijek u ovim krajevima imalo prođu. I danas rijetko koji povratnik, pa bio on i starije dobi, nema, kako mi Ličani volimo reći, svoje „blago“. Bilo da su u pitanju krave ili ovce, a mnogi od njih imaju i jedno i drugo u manjem broju, naravno. Mnogi od njih su iskoristili i poticaje koji su finansirani iz republičkih izvora. To se ovdje zove OPG (Obiteljsko poljoprivredno gospodarstvo) i nije ga komplikovano osnovati. Skupiš dokumentaciju, odeš u agenciju, prijaviš da uzgajaš određen broj stoke ili obrađuješ tačno određenu površinu zemlje. Postoje zakonski minimumi i naši ljudi su to vrlo lijepo iskoristili. Želio bih da napomenem da se radi o dosta velikim ciframa za naše uslove, a kuriozitet je da imamo 56 registrovanih ekoloških proizvođača. Zna se koliko se u posljednje vrijeme forsira ta ekološka priča, a ono što je za naše ljude dobro je to da su i poticaji veći ako se baviš na primjer, proizvodnjom zdrave hrane“ razjašnjava nam Uzelac, neke pojmove sa kojima se prvi put srećemo. Jedan od investitora je spreman da uloži u izgradnju silosa na Krbavskom polju. To bi bio veliki poticaj za one ljude koje bi se opredjelili da se bave poljoprivrednom proizvodnjom. Imali bi gdje osušiti i uskladištiti svoje proizvode i ne bi ih morali odmah prodavati, već sačekati neku bolju cijenu.

„Prvi put se susrećemo i sa tim da se u Lici proizvodi duvan. Sirovine se dovoze iz drugih krajeva Hrvatske i Bosne i Hercegovine, a preduzeće „ Duvanka“ zapošljava desetak radnika sa relativno dobrim primanjima“, navodi Uzelac.

Doda li se tome da većina zaposlenih radnika u privredi, ali i društvenim djelatnostima, prije svih Srbi koji žive na selima, isto kao i prije ratnih događanja, po dolasku sa posla obrađuju svoje okućnice, imaju poneko grlo stoke, svinje, kokoške, pa kada se to sve sabere prihodi su realno mnogo veći od onih radnika koji žive u urbanim dijelovima opštine.

TURIZAM JE ZA SADA NEISKORIŠĆEN POTENCIJAL

I tu se ne završavaju svi potencijali ove male relativno razvijene opštine. Turizam je jedna od njih , nažalost ne pretjerano uspješan za sada, ali postoje svi uslovi da se i tu postignu odeđeni pozitivni pomaci.
„ Moram da istaknem da smo tu zakazali, ali što naš narod kaže nikad nije kasno. Mi se nalazimo na 45 kilometara od Plitvičkih jezera, a neki kilometar više od mora. To je idealno za tranzitni turizam i na tom polju su učinjeni mali, ali konkretni koraci. Ono čime i možemo da konkurišemo je niža cijena u odnosu na one koji izdaju sobe ili imaju apartmane u blizini Plitvičkih jezera i mora. Neki ljudi su vidjeli i tu svoju šansu. Tako da u Visuću imamo čovjeka koji je napravio bungalove i izdaje ih, u Buniću se jedna žena dosta dobro bavi ovim poslom, a imenjak našeg poznatog atletičara, a sada atletskog stručnjaka, Dane Korica, ima pet apartmana koja su u ljetnoj sezoni uglavnom puni. Doseljenik iz Bosne ima šest apartmana, a dobar primjer je i saradnja jednog od naših građana koji je sklopio ugovor sa Konjičkim klubom iz Splita. On se nalazi na njihovoj ruti i ima opremljenu kuću za ljude i štalu za konje, tako da od tog obrta ima realnu korist. Opet, sve je to malo, imajući u vidu prirodne ljepote Laudonovog gaja, koji ima status Park šume i nalazi se pored sela Šalamunić. Obuhvaća površinu od 33 hektara, a u parku se nalazi 600 hrastovih stabala, starih oko 250 godina. Ova šuma predstavlja istorijsku vrijednost i primjer uspješnog pošumljavanja sa svrhom zaustavljanja širenja živog pijeska. Za njen nastanak zaslužan je francuski general Laudon po kome je i dobio ime. Laudonov gaj je zakonski zaštićen još od 1960. godine kao park šuma. Kamensko – Bijeli potoci, osim što su zaštićeni kao prirodni krajolici odlukom Sabora RH, proglašeni su i spomen područjem. Njih dijelimo sa Opštinom Donji Lapac i takođe predstavljaju veliki turistički potencijal. Udbina ima i aerodrom, ali njime trenutno upravlja Ministarstvo obrane, što ne znači da se u nekoj bližoj budućnosti ne bi mogao koristiti dijelom i kao civilni. Sve su to turistički potencijalni i oni moraju biti bolje iskorišćeni. Ali kao za sve i za to je potrebno vrijeme, ali i iskustvo koje mi nažalost do sada nismo imali. Lovni turizam je nešto čime su se naši ljudi bavili još prije ovih nemilih događaja, a zanimljivo je istaći da imamo osam lovačkih udruženja koja, osim ljudi iz Hrvatske, u svoja lovišta često ugoste i lovce iz Italije“, ne krije Uzelac i one stvari koje bi trebalo više iskoristiti.

INFRASTRUKTURA NA ZAVIDNOM NIVOU

Nama je ovdje najveći problem voda, pogotovo što je sad sušna godina, najveća možda u posljednjih sto godina, kad su presušila vrela i izvori koji nikada do sada nisu. Treba reći osim mjesta Udbina, samo naših par sela, od ukupno 25 ,ima vodovod. To su Bunić, Debelo Brdo, Frkašić, dio Grabušića, Šalamunić, Podudbina i Udbina, ostalih 15 nema vode. Glavni razlog tome leži u činjenici da je veći dio opštine smješten na vrlo propusnoj vapnenačkoj podlozi, dok se površinska voda s povremenim tokovima zadržava tek na nepropusnim stijenama.

To je dobrim dijelom zbog tog geografskog položaja, mi smo opština koja nema ni jednog stalnog vodotoka tokom godine. Udbina vuče vodu iz mjesta udaljenog 24 kilometra od središta naselja i to iz Krbavice koja se nalazi u opštini Plitvička Jezera. Mislim da je to specifičan slučaj ne samo u Hrvatskoj, već i u Evropi. Mnoga sredstva su uložena da bi to funkcionisalo i za sada to ide dosta solidno. Sjećam se kad sam bio dijete pola ljeta nismo imali vode ovdje na Udbini. Sad je svedeno na minimum. Ako se desi neki kvar par sati traje, ali se sve brzo vrati u normalu“, o problemima sa vodom, u ovom kraškom području, priča nam zamjenik načelnika opštine, prelazeći na stanje sa električnom energijom i telefonskom mrežom.

“Kada je u pitanju elektro-mreža odgovorno tvrdim da sve i jedan stanovnik opštine ima struju. Imali smo tri kuće Manu Koraća iz Grabušića, Kosu Šijan iz Debelog Brda i Jovicu Radovanca iz Rebića koji nisu imali struju, a ovo dvoje prvih ni prije rata. Nakon što se to nije moglo riješiti kroz sistem elektroprivrede, zajedno sa humanitarnom organizacjom UNDP, za te tri kuće nabavljeni su solarni paneli preko kojih se dobija električna energija. To ulaganje je iznosilo 30 hiljada evra, a uključile su se opština i županija. Opština je potpisala ugovor da će da snosi održavanje uređaja, a kako su to ljudi primili najbolje pokazuju pozivi na janjetinu od tih korisnika što je kod nas Ličana najbolji znak da je ovaj zadatak uspješno priveden kraju”, kroz šalu izražava zadovoljstvo ovih ljudi Uzelac. Dodaje da kad je u pitanju niskonaponska mreža u selima, zbog jake zime dođe do prekida napajanja, ali to se dešavalo i ranije, naglašava Uzelac, dok o telefonskoj mreži kaže da pored fiksnih telefona, posebnu pogodnost predstavlja mobilna telefonija, tako da rijetko ko nema vezu sa centrom Udbine.

„U samom mjestu sredili smo devet zgrada, trotoare, staze u groblju. Imamo dogovor sa našim političkim partnerima da koliko ulažemo u naselje Udbina, gdje živi većinsko hrvatsko stanovništvo, toliko ulažemo i u naša sela. Mjesto se uljepšava, radi se, što je normalno i svakog dana izleda bolje. Što se tiče sela, to predstavlja problem jer od njih 25 samo Bunić ima više od 100 stanovnika. Zabrinjava da se neka i gase pa tako Vedašić i Klašnica trenutno nemaju stanovnika, a ostali pet, deset, dvadeset… Pored poticaja o kojima sam ranije pričao opredjelili smo se da se urede groblja u većini njih. Ograđena sa betonskim stubovima, sa žičanom ogradom, novom kapijom. Ukupno 40 grobalja je sređeno i to nije bio mali posao. Opštinska vlast je sve te radove finansijski snosila, a godišnje od 45 aktivnih , mi svake godine uređujemo njih 25-30. Desetak urede mještani i to se svede da se u 85-90 procenata sređuje svako groblje. Sad razmišljamo, jer je to stvarno mukotrpan i težak posao, da bi uveli i neku simboličnu grobnu naknadu od 10-15 evra po grobnom mjestu što bi, siguran sam, 99 posto ljudi pozdravilo, kako bismo sva groblja doveli u red kakav im pripada“, priča o svakodnevnim aktivnostima zamjenik načelnika, a kako se druga groblja u okolnim srpskim sredinama održavaju, pitajte stanovnike susjednih opština.

„Mi smo među prvima koji su krenuli u obnovu antifašističkih spomenika i ploča i obnovljeno ih je do sada osam. Pored Donjeg Lapca koji je poslije 1995. godine izgradio spomenik za nevine žrtve Oluje,mi smo jedini u selu Komić napravili spomen ploču, za osam nevino pobijenih naših civila.„ Moram da istaknem da smo tu zakazali, ali što naš narod kaže nikad nije kasno. Mi se nalazimo na 45 kilometara od Plitvičkih jezera, a neki kilometar više od mora. To je idealno za tranzitni turizam i na tom polju su učinjeni mali, ali konkretni koraci. Ono čime i možemo da konkurišemo je niža cijena u odnosu na one koji izdaju sobe ili imaju apartmane u blizini Plitvičkih jezera i mora. Neki ljudi su vidjeli i tu svoju šansu. Tako da u Visuću imamo čovjeka koji je napravio bungalove i izdaje ih, u Buniću se jedna žena dosta dobro bavi ovim poslom, a imenjak našeg poznatog atletičara, a sada atletskog stručnjaka, Dane Korica, ima pet apartmana koja su u ljetnoj sezoni uglavnom puni. Doseljenik iz Bosne ima šest apartmana, a dobar primjer je i saradnja jednog od naših građana koji je sklopio ugovor sa Konjičkim klubom iz Splita. On se nalazi na njihovoj ruti i ima opremljenu kuću za ljude i štalu za konje, tako da od tog obrta ima realnu korist. Opet, sve je to malo, imajući u vidu prirodne ljepote Laudonovog gaja, koji ima status Park šume i nalazi se pored sela Šalamunić. Obuhvaća površinu od 33 hektara, a u parku se nalazi 600 hrastovih stabala, starih oko 250 godina. Ova šuma predstavlja istorijsku vrijednost i primjer uspješnog pošumljavanja sa svrhom zaustavljanja širenja živog pijeska. Za njen nastanak zaslužan je francuski general Laudon po kome je i dobio ime. Laudonov gaj je zakonski zaštićen još od 1960. godine kao park šuma. Kamensko – Bijeli potoci, osim što su zaštićeni kao prirodni krajolici odlukom Sabora RH, proglašeni su i spomen područjem. Njih dijelimo sa Opštinom Donji Lapac i takođe predstavljaju veliki turistički potencijal. Udbina ima i aerodrom, ali njime trenutno upravlja Ministarstvo obrane, što ne znači da se u nekoj bližoj budućnosti ne bi mogao koristiti dijelom i kao civilni. Sve su to turistički potencijalni i oni moraju biti bolje iskorišćeni. Ali kao za sve i za to je potrebno vrijeme, ali i iskustvo koje mi nažalost do sada nismo imali. Lovni turizam je nešto čime su se naši ljudi bavili još prije ovih nemilih događaja, a zanimljivo je istaći da imamo osam lovačkih udruženja koja, osim ljudi iz Hrvatske, u svoja lovišta često ugoste i lovce iz Italije“, ne krije Uzelac i one stvari koje bi trebalo više iskoristiti.

INFRASTRUKTURA NA ZAVIDNOM NIVOU

Nama je ovdje najveći problem voda, pogotovo što je sad sušna godina, najveća možda u posljednjih sto godina, kad su presušila vrela i izvori koji nikada do sada nisu. Treba reći osim mjesta Udbina, samo naših par sela, od ukupno 25 ,ima vodovod. To su Bunić, Debelo Brdo, Frkašić, dio Grabušića, Šalamunić, Podudbina i Udbina, ostalih 15 nema vode. Glavni razlog tome leži u činjenici da je veći dio opštine smješten na vrlo propusnoj vapnenačkoj podlozi, dok se površinska voda s povremenim tokovima zadržava tek na nepropusnim stijenama.

To je dobrim dijelom zbog tog geografskog položaja, mi smo opština koja nema ni jednog stalnog vodotoka tokom godine. Udbina vuče vodu iz mjesta udaljenog 24 kilometra od središta naselja i to iz Krbavice koja se nalazi u opštini Plitvička Jezera. Mislim da je to specifičan slučaj ne samo u Hrvatskoj, već i u Evropi. Mnoga sredstva su uložena da bi to funkcionisalo i za sada to ide dosta solidno. Sjećam se kad sam bio dijete pola ljeta nismo imali vode ovdje na Udbini. Sad je svedeno na minimum. Ako se desi neki kvar par sati traje, ali se sve brzo vrati u normalu“, o problemima sa vodom, u ovom kraškom području, priča nam zamjenik načelnika opštine, prelazeći na stanje sa električnom energijom i telefonskom mrežom.

“Kada je u pitanju elektro-mreža odgovorno tvrdim da sve i jedan stanovnik opštine ima struju. Imali smo tri kuće Manu Koraća iz Grabušića, Kosu Šijan iz Debelog Brda i Jovicu Radovanca iz Rebića koji nisu imali struju, a ovo dvoje prvih ni prije rata. Nakon što se to nije moglo riješiti kroz sistem elektroprivrede, zajedno sa humanitarnom organizacjom UNDP, za te tri kuće nabavljeni su solarni paneli preko kojih se dobija električna energija. To ulaganje je iznosilo 30 hiljada evra, a uključile su se opština i županija. Opština je potpisala ugovor da će da snosi održavanje uređaja, a kako su to ljudi primili najbolje pokazuju pozivi na janjetinu od tih korisnika što je kod nas Ličana najbolji znak da je ovaj zadatak uspješno priveden kraju”, kroz šalu izražava zadovoljstvo ovih ljudi Uzelac. Dodaje da kad je u pitanju niskonaponska mreža u selima, zbog jake zime dođe do prekida napajanja, ali to se dešavalo i ranije, naglašava Uzelac, dok o telefonskoj mreži kaže da pored fiksnih telefona, posebnu pogodnost predstavlja mobilna telefonija, tako da rijetko ko nema vezu sa centrom Udbine.

„U samom mjestu sredili smo devet zgrada, trotoare, staze u groblju. Imamo dogovor sa našim političkim partnerima da koliko ulažemo u naselje Udbina, gdje živi većinsko hrvatsko stanovništvo, toliko ulažemo i u naša sela. Mjesto se uljepšava, radi se, što je normalno i svakog dana izleda bolje. Što se tiče sela, to predstavlja problem jer od njih 25 samo Bunić ima više od 100 stanovnika. Zabrinjava da se neka i gase pa tako Vedašić i Klašnica trenutno nemaju stanovnika, a ostali pet, deset, dvadeset… Pored poticaja o kojima sam ranije pričao opredjelili smo se da se urede groblja u većini njih. Ograđena sa betonskim stubovima, sa žičanom ogradom, novom kapijom. Ukupno 40 grobalja je sređeno i to nije bio mali posao. Opštinska vlast je sve te radove finansijski snosila, a godišnje od 45 aktivnih , mi svake godine uređujemo njih 25-30. Desetak urede mještani i to se svede da se u 85-90 procenata sređuje svako groblje. Sad razmišljamo, jer je to stvarno mukotrpan i težak posao, da bi uveli i neku simboličnu grobnu naknadu od 10-15 evra po grobnom mjestu što bi, siguran sam, 99 posto ljudi pozdravilo, kako bismo sva groblja doveli u red kakav im pripada“, priča o svakodnevnim aktivnostima zamjenik načelnika, a kako se druga groblja u okolnim srpskim sredinama održavaju, pitajte stanovnike susjednih opština.

„Mi smo među prvima koji su krenuli u obnovu antifašističkih spomenika i ploča i obnovljeno ih je do sada osam. Pored Donjeg Lapca koji je poslije 1995. godine izgradio spomenik za nevine žrtve Oluje,mi smo jedini u selu Komić napravili spomen ploču, za osam nevino pobijenih naših civila.

ZDRAVSTVO, ŠKOLSTVO, KULTURA, SPORT

uzelac-5

S teme na temu dođosmo do onih koji su naša svakodnevnica i bez kojih teško može da opstane bilo koja lokalna samouprava.

„U Udbini je uvijek postojala ambulanta i ono što smo uspjeli da postignemo da ona i sada radi. Od ponedeljka do petka u redovnom radnom vremenu dežuraju liječnik i medicinska sestra, kao i stomatolog sa svojom asistentkinjom. To je za ovoliki broj stanovnika sasvim dovoljno, tim prije, što ovdje ljudi sredom mogu da urade i najosnovnije laboratorijske nalaze. Tu se završava primarna pomoć, a za neke druge specijalističke preglede ili stacionarno liječenje, bolesnici moraju ići u Medicinski centar Gospić. Gospić je udaljen nepunih 50 kilometara i onima koji sa uputom odlaze tamo isplaćuje se određena nadoknada kroz putni nalog. Nekako za zdravstvo se veže i aktivnost Crvenog krsta, prije svega u dobrovoljnom davanju krvi. Ova humanitarna organizacija pri povratku je dosta dobro pomogala povratnike u tom prvom talasu. Sada su sredstva za rad ove organizacije dosta smanjena, ali je saradnja sa ljudima koji rade u centrali u Korenici na visokom nivou“, govori o stanju zdravstvene zaštite Milan Uzelac, posebno želeći da istakne rad jedne druge organizacije.

„To je organizacija koja pruža pomoć i njegu starijim osobama, a njen osnivač je opština. Većina novaca za njen rad dobija se iz republičkih izvora, a u ovaj vid pomoći uključeno je 5-6 ljudi koji obilaze naše korisnike. Krenuli smo od onih najsiromašnijih i najnemoćnijih, pa se najmanje jednom nedeljno obilazi svaki korisnik. Takvim ljudima naši aktivisti operu odjeću, posteljinu, obrišu prašinu, skuvaju ručak za nekoliko dana. Donose im ljekove, nešto što poruče iz trgovine. Toliko su se zbližili, kao da su im rod rođeni. Osim toga, opština je u okviru svog socijalnog programa svako domaćinstvo koje ima prihod ispod 200 evra pomogla u ogrijevu. Ukupno njih 110 dobilo je pakete drva u visini četiri kubna metra i dovezemo im to besplatno o našem trošku. Tako da mi 110, uglavnom srpskih kuća, podmirimo sa drvima što ljudima jako puno znači. Naša domađinstva potroše zimi 8-10 kubnih metara drva i mi im faktički dajemo pola, a ona druga polovina se tada mnogo lakše spremi“, navodi Uzelac.

„Što se tiče školstva ima samo jedna osnovna škola koja je jako lijepo uređena. Ranije sam naveo da škola broji 90 učenika,od kojih je njih deset srpske nacionalnosti. Nastavni kadar 99 posto nije odavde. Stižu iz Zadra i Gospića. Imamo nastavu po modelu C. To je u stvari dopunska nastava na srpskom jeziku što podrazumijeva par sati sedmično za djecu čiji se roditelji odluče za to, a na Udbini sva srpska djeca pohađaju maternji jezik. Uveli smo i pravoslavni vjeronauk, prije par godina, na koji ide veći broj srpske djece, a drži ga paroh korenički Nikola Malobabić. Djeca nakon osnovne škole idu u srednju školu, u zavisnosti od uspjeha. Oni nabolji u Rijeku, Zagreb, dok ovi „srednji“ đaci uglavnom idu u turističke smjerove u Korenici, a neki opet izaberu drugi smjer u Gospiću. U osnovnoj školi obezbjeđen je prijevoz za svakog učenika iz opštinskih sredstava. Ko završi srednju ide na fakultet opet najčešće Rijeka, Zagreb. Želim da naglasim da imamo i dječji vrtić i opština ga subvencionira sa nekih 500 hiljada kuna godišnje. Pohađa ga 25 djevojčica i dječaka, a uslovi su zaista odlični. Tri kuvana obroka, četiri vaspitačice se bave njihovim odgojem, a cijena iznosi po prvom djetetu nekih 75 evra, dok je za drugo ona 20 procenata manja. I ovdje nemamo adekvatan kadar u samom mjestu, pa vaspitačice dolaze iz Srba (prelazi dnevno160 kilometara), Gračaca, Korenice i samo je jedna od njih sa Udbine“, zaključuje ovu priču Milan Uzelac, zamjenik načelnika opštine Udbina, uz opasku da se nedostatak kadra osjeća i opštinskim organima gdje su samo on i nekadašnji načelnik Stanko Momčilović, kako ih nazva, jedini „autohtoni“ Udbinjani.

Prvi susret sa našim sagovornikom imali smo u prostorijama SKD „ Prosvjeta“ i realno je da priču o kulturi i sportu krenemo baš odatle.

„Kultura i uopšte društveni život je nažalost na najlošijem nivou u cijeloj Lici. Imamo mjesta kao Lapac, Gračac gdje na tom polju gotovo ništa živo ne funkcioniše. Mi imamo taj prostor u okviru zgrade opštine i on nam mnogo znači, da imamo gdje da se okupimo, a i da svako onaj ko dođe ovdje vidi ćirilićni natpis sa imenom naše organizacije. Prije 15 godina, nakon mnogo truda očistili smo taj prostor i u njemu se sada nalazi biblioteka sa 2-3 hiljade knjiga, 40-50 umjetničkih slika, klavir iz 1880. godine doniran iz Beča, veliki televizor. Na podu se nalazi parket i laminat, grijanje plaća opština koja i donira 3,5 hiljade evra godišnje. Tu nam pomaže i Vijeće srpske nacionalne manjine sa 5-6 hiljada evra godišnje, što ukupno iznosi desetak hiljada evra. Za Preobraženje SKD „ Prosvjeta“ pododbor Udbina je bila glavni organizator zapaženog kulturno-umjetničkog programa“, nadovezuje priču Uzelac, ponosan na taj dio aktivnosti, gdje, kako slikovito kaže, svi vuku za jedan štap i Vijeće srpske nacionalne manjine, Srpska pravoslavna crkva i SDSS kao vodeća srpska stranka.

Ipak, ono što je tužno da danas Udbina nema ni jedan sportski klub. NK „Krbava“ je nekad bila perjanica fudbala u čitavoj Lici, danas ne postoji. Pokušalo se nešto sa malim fudbalom, ali to je traljavo završilo. Ništa bolje ni tekvando klub, koji je ozbiljno počeo da radi, a predvodilo ga je dvoje Slavonaca iz Gračaca, ali rad je zaustavljen njihovim odlaskom u Irsku. Sve u svemu, sa sportskim aktivnostima je najmanje zadovoljan MilanUzelac. Nadamo se da će i to krenuti, jer ako su uspjeli pokrenuti privredu, ovo se čini mnogo lakšim poslom.

uzelac-6

Tekst i fotografije: Željko ĐEKIĆ

DEMOGRAFSKI I GEOSTRATEGIJSKI POLOŽAJ UDBINE

Udbina je gradić u istočnoj Lici i sjedište je od 1997. godine novoformirane opštine. Do rata Udbina je pripadala opštini Korenica. Nalazi se u južnom rubu Krbavskog polja i leži na 830 metara nadmorske visine. Prostire se na površini od 683,15 km², a po posljednjem popisu tu je živjelo 1874 stanovnika. Po prostranstvu to je poslije Gračaca i Gospića najviše rasprostranjena opština, ali i sa najmanjom gustinom naseljenosti. Osim naselja Udbina, opštinu čine još 25 sela i to Breštane, Bunić, Čojluk, Debelo Brdo, Donji Mekinjar, Frkašić, Grabušić, Jagodnje, Jošan, Klašnjica, Komić, Krbava, Kurjak, Mutilić, Ondić, Pećane, Podlapača, Poljice, Rebić, Srednja Gora, Svračkovo Selo, Šalamunić, Tolić, Vedašić i Visuć. Udbina ima preko deset hiljada hektara obradivog zemljišta i preko 28 hiljada hektara šuma. Ispod naselja Udbina vodi magistralni put Zagreb-Split, gradovi od kojih je ovo mjesto podjednako udaljeno (oko 180 km), ali ovaj gradić direktno je, preko Ploče, povezan na auto put Zagreb-Split. Udbina ima direktnu putnu vezu i sa Gospićem, Donjim Lapcem, odnosno Bihaćem (BiH), pa se ona slobodno može nazvati drumskom raskrsnicom.

Prostor Opštine Udbina na sjeveru graniči sa opštinom Plitvička Jezera, na sjeveroistoku s Bihaćem (BiH), na istoku s Donjim Lapcem, na jugu sa Gračacem, na jugozapadu s opštinom Lovinac i na zapadu s Gospićem.

AGRONOM U POLITICI

Milan Uzelac je 2004. godine u redovnom roku završio Poljoprivredni fakultet u Novom Sadu. Živio je sa roditeljima i sestrom u Apatinu, gdje je kao i većina ljudi sa tog područja izbjegao 1995. godine. Nakon fakulteta, radio je razne poslove van struke i na poziv tadašnjeg načelnika Stanka Momčilovića vratio se 2008. godine na Udbinu, baveći se referentskim poslovima u opštinskoj administraciji. Oženio se 2011. godine, a supruga mu se tada vratila iz Beograda gdje je završila višu stomatološku školu, a trenutno radi u Korenici. Ima dvije djevojčice od šest i četiri godine, stan u Udbini i porodičnu očevu kuću u obližnjem Ondiću. Član je GO SSDS-a i zamjenik predsjednika Vijeća srpske nacionalne manjine u Ličko-senjskoj županiji.

POVRATAK TRAŽI PREDUSLOVE

Pitali smo na kraju razgovora Milana Uzelca kakvu poruku može poslati raseljenima kada je povratak u pitanju.

“To je teško i odgovorno pitanje. Stala je priča sa fondovima za povratak. Nijedna kuća nije obnovljena već pet godina. Realno, najveću mogućnost za povratak vidi u ljudima srednjih godina koji su u raseljenju u lošoj sutuaciji. Prvo oni ovdje treba da imaju gdje da se vrate i bio bih najsrećniji kada bi se u svako od srpskih sela vratili ti ljudi. U svoje kuće i na svoju zemlju. Mnogo lakše bi došli i do posla, ali onima kojima su kuće spaljene teško je vrijeme za povratak i zdravorazumski ih je nezvati. Svako je dobrodošao i prije nego što napravi takav korak neka se nama obrati lično ovdje u opštini. Upoznaćemo ga sa stvarnim stanjem, ali krajnja odluka biće na njemu“, realno rasuđuje Milan Uzelac, zamjenik načelnika Opštine Udbina, navodeći nam primjer da upravo ovo područje, zbog odlaska u Njemačku, napušta mladić koji ima 700 evra platu, porodičnu kuću i 250 ovaca.