Građanska škola je nastala kao neposredna potreba sve razvijene trgovine, zanatstva i industrije u Apatinu. Posle konstatovanja činjenice da je pored osnovnoškolske ustanove, Apatinu neophodna školska institucija višeg obrazovnog nivoa, ovdašnja opštinska administracija i nadležni prosvetni organi povlače konkretne poteze koji će dovesti do realizacije ove ideje. Inicijativa je pokrenutajoš 1870.godine, kada je tadašnji oblasni školski nadzornik Miloš Dimitrijević uputio dopis apatinskom Mesnom školskom odboru, o potrebi formiranja jedne Više Narodne ili Građanske škole.
Ovu ideju naročito je podržao i posebno se angažovao na njenoj realizaciji, prvi predsednik Mesnog školskog odbora dr Andrija Šmaus (kasniji narodni poslanik i Veliki župan). Paralelno sa ovim, započete su aktivnosti i na podizanju građevinskog objekta koji će svojim kapacitetom, brojem i unutrašnjom dispozicijom prostorija, u potpunosti omogućiti optimalno odvijanje nastavnog procesa. Tokom 1873.godine, urađen je predračun na osnovu kojeg su predviđena finansijska sredstva za izgradnju školskog objekta, iznosila 34.187,50 florina.
U ovu sumu nije uračunata cena građevinskog zemljišta lociranog pored crkve Uspenja Marijinog na kojem je planirano podizanje školskog zdanja, pošto će ga beznadoknade ustupiti opština Apatin u čijem se vlasništvu nalazilo. Kao i finansijski predračun, i izrada građevinskog projekta poverena je mladom budimpeštanskom arhitekti, Đuli Partošu, rođenom Apatincu.
Intenzivne građevinske aktivnosti pod nadzorom arhitekte ĐulePartoša, započete su nakon sednice opštinske administracije, održane 20. aprila 1874. godine, pod predsedavanjem tadašnjeg opštinskog kneza Karla Marša, tako da već u septembru iste godine oblasni školski nadzornik, prilikom obilaska gradilišta konstatuje da je velelepna školska zgrada već u završnoj fazi izgradnje.
Novoformirana prosvetna ustanova je počela sa radom 05.11.1875.godine kaoViša narodna škola i predstavlja najstariju školsku ustanovu ovakve vrste u Vojvodini. U novoizrađenoj školskoj zgradi (danas zgrada Muzičke škole “Stevan Hristić”), nastava je započeta sa 2 odeljenja (muško i žensko), a školske godine 1896/97. ova škola je imala 4 muška i 4 ženska razreda. Na inicijativu školskog nadzornika, Mesni školski odbor je doneo odluku da se Viša narodna škola, 1888.godine transformiše u Građansku školu, što je i zvanično verifikovano rešenjem Ministarstva prosvete. Škola se u najvećoj meri finansirala iz opštinskog fonda (deo je subvencionirala i država), da bi tokom 1920. godine ova, u to vreme najviša obrazovna ustanova u Apatinu, dobila status državne Građanske škole. Proslava 50-godišnjeg jubileja, 1925.godine bila je prilika za sumiranje izuzetnih prosvetnih rezultata, a izdata je i publikacija na nemačkom i srpskom jeziku, ’’Almanah Građanske škole u Apatinu’’.
Zanimljiva je činjenica da državna Mešovita građanska škola u Apatinu, krajem 1930-ih nosi naziv-Nikola Tesla. Usled nedostatka relevantnih podataka, ne možemo precizno ustanoviti kada je ova prosvetna ustanova dobila ovaj naziv, ali se sa velikim procentom verovatnoće može pretpostaviti da je jedan događaj inicirao ovu ideju. Naime, 1936.godina bila je u znaku obeležavanja značajnog jubileja, proslave osamdesetog rođendana, jednog od najznačajnijih svetskih naučnika, srpskog porekla, Nikole Tesle. U čast„čoveka koji je izumeo dvadeseti vek”, organizovane su, u naučnim institucijama širom sveta, kao i na području Kraljevine Jugoslavije, brojne manifestacije kojima se odavalo priznanje za njegov neizmeran doprinos nauci (u Novom Sadu je proglašen za počasnog građanina ovog grada, dok je u Beogradu, doneta odluka o osnivanju Instutita koji će nositi njegovo ime). U kontekstu ovih događaja, najverovatnije da je i apatinska državna Mešovita građanska škola, inicirala ideju o davanju imena NikoleTesle, kao izraz dubokog poštovanja prema naučniku čija su brojna naučna otkrića postala osnov za prosperitet celokupne ljudske civilizacije.
Ulaskom mađarske okupacione vojske 13. aprila 1941. godine u Apatin i uspostavljanja novih vlasti Hortijeve fašističke Mađarske, državna Mešovita građanska škola doživljava određene transformacije. Ukidaju se odeljenja na srpskom nastavnom jeziku i formiraju se na mađarskom, kao novom državnom jeziku. Odeljenja na nemačkom jeziku, takođe, ostaju i njih pohađaju učenici, pripadnici nemačke narodnosti, koji nisu želeli da se odreknu mogućnosti da prate nastavu na svom maternjem jeziku. Iz službe se otpuštaju nastavnici slovenskog porekla, a iz naziva škole se uklanja ime Nikole Tesle.
Apatinska Građanska škola funkcioniše sve do 1944. godine, kada odlaskom stanovnika nemačke narodnosti prestaje sa radom. Do njenog obnavljanja nije došlo, pošto u novom obrazovnom sistemu Demokratske federativne Jugoslavije nisu bile predviđene Građanske škole kao prosvetne ustanove.
Autor-Tomislav Šimunović
