Istoriju Avara na evropskom tlu možemo podeliti na dve faze; prvi avarski kaganat (od 567. do oko 670. god.) i drugi avarski kaganat (posle 670. do početka 9. veka). Nakon dolaska, Avari, (nomadski narod poreklom iz Azije), za kratko vreme formiraju jednu od najvećih ranofeudalnih država. Osnova njihove privrede se zasnivala na stočarstvu, a značajan segment predstavljala je i pljačka. Avarsku državu karakterišu stalni ratni pohodi protiv Vizantije, vođeni sa promenjivim uspehom. Napokon, avarska moć je slomljena vojnim kampanjama preduzetih od strane Franaka, tako da definitivno nestaju sa istorijske scene početkom 9. veka.
Za period prvog avarskog kaganata tipične su garniture luksuznih ratničkih pojaseva, komponovanih od brojnih apliciranih elemenata, rađenih od tankog srebrnog, pozlaćeng ili zlatnog lima, što govori o statusu pojedinca u okviru avarskog klana. U ratničkim grobovima sreće se i bogato ukrašena oprema za konja-konjska orma. Inventar ženskih grobova iz ovog perioda, takođe, sadrži delove luksuznog nakita, što se u prvom redu odnosi na zlatne naušnice, koje su produkti vizantijskih zlatarskih radionica.
Krajem 19. i početkom 20. veka, na apatinskom području konstatovana su prva arheološka nalazišta koja se, na osnovu karakterističnog kulturnog materijala, mogu hronološki situirati u okvir prvog avarskog kaganata. Naime, 1898. godine, kao slučajan nalaz, na “Rimskim šančevima”, otkrivena su dva groba sa bogatim inventarom. U prvom slučaju radi se o ratničkom konjaničkom grobu u kojem su otkriveni: pređica, konjske žvale, par stremena i gvozdeno koplje. Drugi nalaz, predstavlja ženski grob sa parom zlatnih minđuša (sa šupljim kuglastim priveskom) i zlatnim vizantijskim solidom (kovan 641. godine). Materijal je, kao što je bio čest slučaj i sa drugim nalazima od zlata, nestao za vreme Drugog svetskog rata. Konstatovanje zlatnog vizantijskog novca na ovdašnjim avarskim lokalitetima može se dovesti u vezu sa godišnjim dankom koji je Vizantija plaćala Avarima radi očuvanja mira (dostizao je i do 120 hiljada zlatnih solida).
Takođe, 1903. godine, na lokalitetu “Sikeš-Slatina”, pronađena je nekropola iz “perioda rane faze avarske dominacije”, i izvršena su manja arheološka iskopavanja, od strane Johana Vajganga (arheolog-amater, direktor apatinske Građanske škole i član somborskog Istorijskog društva Bačkobodroške županije). Ovom prilikom je pronađen bogat avarski materijal koji se sastojao od delova pojasne garniture, koštanih predmeta i oružja. Elementi pojasne garniture rađeni su od tankog, srebrnog pozlaćenog lima (u jednom slučaju i od zlatnog), sa donje strane fiksiranog na bronzanu pločicu (imala funkciju podloge). Urađeni su tehnikom otiskivanja matricom, i sastojali su se od jezičaka za kaiš (sa meandroidnim ornamentom formiranim od traka), dvočlanih okova sa motivima srcolike forme, itd. Od oružja, konstatovani su gvozdeni vrhovi za strele, kao i fragmentovani mačevi od gvožđa.
U drugoj istorijskoj fazi avarske dominacije na ovim prostorima (drugi avarski kaganat), pojavljuju novi avarski klanovi. Materijalna kultura ovog perioda doživljava potpunu transformaciju i umesto luksuznih pojaseva od plemenitih metala, javljaju se isključivo bronzane pojasne garniture. Rađene su u tehnici livenja (ili livenja sa prolamanjem), dok se motivi sastoje od mitoloških bića (grifon), zoomorfnih i antropomorfnih motiva, koji predstavljaju određene kompozicije.
Na urbanom području Apatina, tokom zemljenih radova preduzetih radi postavljanja kanalizacije pored preduzeća „Dunav” (u Dunavskoj ulici), pronađen je, 1957. godine, ratnički grob. Datuje se u 8. vek, a grobni inventar se sastoji od bronzane pređice za kaiš (rađena u tehnici livenja sa prolamanjem i floralnom dekoracijom) i bronzanog jezička (tehnika punog livenja sa obostranom ornamentikom-vegetabilni motiv i borba životinja).
Autor-Tomislav Šimunović
